Xtalin.I.V (Iosif Vissarionovich Stalin; họ thật Djugasvili; 1879-1953) nhà hoạt động chính trị, nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản và Nhà nước Liên Xô, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô (1922- 53).
Năm 1899, Xtalin tham gia phong trào của Đảng công nhân Xã hội Dân chủ Nga, bị đày ở Xibia (1902). Tham gia Cách mạng 1905 ở Nga, đứng về phía Bônsêvich. Bị lưu đày (1908-10), sau đó hoạt động ở Baku, được bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1912), tham gia Ban biên tập báo “Pravda”, lấy biệt danh là Xtalin. Tham gia Cách mạng tháng Mười 1917 trên cương vị uỷ viên Uỷ ban Quân sự Cách mạng Dân uỷ (bộ trưởng) phụ trách vấn đề dân tộc (1917-22), phụ trách ban Thanh tra Công nông (1919-22), uỷ viên Hội đồng Quốc phòng thời kỳ nội chiến (1918-20). Kế thừa sự nghiệp của Lênin xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô, tiến hành công nghiệp hoá đất nước, tập thể hoá nông nghiệp, xây dựng lực lượng quốc phòng hùng mạnh.
Trong Chiến tranh thế giới thứ II, giữ chức Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Liên Xô và Chủ tịch Uỷ ban Quốc phòng Nhà nước, nguyên soái (1943), đại nguyên soái (1945). Dưới sự lãnh đạo của Xtalin và Đảng Cộng sản Liên Xô, nhân dân Liên Xô đã giành thắng lợi trong cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại, chống phát xít Đức (1941-45), giải phóng nhiều nước ở Trung và Đông Âu dẫn tới sự thành lập hệ thống xã hội chủ nghĩa.
Trong thời gian chiến tranh, Xtalin cùng Tổng thống Hoa Kỳ Rudơven (F.D.Roosevelt) từ tháng 4-1945 là Tơruman (H.Truman) và thủ tướng Anh Sơcsin (W.L.S. Churchil) thiết lập Mặt trận Đồng minh chống phát xít, hoạch định sự phân chia vùng ảnh hưởng giữa các cường quốc trên thế giới, tạo mầm mống cho sự phân chia thành hai cực sau khi chiến tranh kết thúc (thường gọi là Trật tự Yanta).
Sau chiến tranh, Đảng Cộng sản Liên Xô do Xtalin đứng đầu đã lãnh đạo nhân dân khôi phục kinh tế, xã hội, chế tạo thành công bom nguyên tử và bom khinh khí, đưa Liên Xô lên địa vị cường quốc xã hội chủ nghĩa đương đầu với Hoa Kỳ trong Chiến tranh lạnh. Xtalin được ghi nhận có những cống hiến to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Nhà nước Liên Xô, đồng thời cũng bị phê phán về một số sai lầm và tệ sùng bái cá nhân.
Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam
|